De Ainu worden beschouwd als de oorspronkelijke bewoners van Noord-Japan. Ze leefden vroeger als jagers-verzamelaarsgemeenschappen, voornamelijk in het noordoosten van Japan op de eilanden Hokkaido, Sachalin en de Koerilen. De naam Ainu is afgeleid van het woord voor ‘mens’ in hun moedertaal.
Ze leven in nauw contact met de natuur, geleid door de overtuiging dat alles wat natuurlijk is – mensen, flora en fauna, zelfs de elementen – een goddelijke geest bezit. Ter ere van elke godheid vinden er ceremonies en rituelen plaats.
Muziek is van groot belang in de Ainu-cultuur: ze zingen om te werken, te spelen, verhalen te vertellen en conflicten op te lossen. Het is in feite zo diepgeworteld in de levenswijze van de Ainu dat er geen onderscheid is tussen geluid en muziek. Een term als hum (geluid of gevoel) kan verwijzen naar het percussieve geluid van trommels of het gebrul van een stromende rivier. Voor de Ainu is muziek net zo natuurlijk als ademhalen.
De Ainu lijken qua cultuur meer gemeen te hebben met de Inuit dan met de Japanners zoals wij die kennen. Vanaf het midden van de 19e eeuw werden de Ainu gekoloniseerd en gedwongen Japanse staatsburgers te worden. Het gebruik van hun taal en hun culturele gebruiken werden verboden. Een wet uit 1899 die hen hun rechten ontnam, werd pas in 1996 officieel ingetrokken, hoewel delen ervan in de loop der tijd door onvermoeibare campagnes werden afgeschaft.
De Ainu bleken echter veerkrachtig. De ouderen hielden vast aan hun kennis en gaven deze door via mondelinge traditie. Dit was het begin van een heropleving die in 2008 leidde tot hun erkenning als inheemse groep en in 2019 tot hun officiële erkenning als minderheid met eigen rechten in Japan. Tegenwoordig wordt het aantal Ainu-mensen geschat op 20.000 tot 50.000. Het aantal mensen dat de taal vloeiend spreekt, bedraagt echter waarschijnlijk slechts enkele tientallen. Kapiw (‘meeuw’)en Apappo (‘bloem’) zijn de Ainu-namen van twee zussen. Ze leerden de liederen van hun volk van hun grootmoeder. Ze zingen upopo – alledaagse liedjes die kort en meestal eenvoudig van structuur zijn en draaien om één activiteit: een spel of een klus. Soms wordt het zingen zelf een spel, zoals bij de rekuhkara-wedstrijden, waarbij Ainu-keelzang door vrouwen wordt beoefend. Dit lijkt zeer sterk op de kattajaq liederen van de Inuit. Werkliederen zijn ritmisch van aard, maar zelfs zulke alledaagse liederen hebben vaak meer een spirituele dan een wereldse betekenis.
Bij Kapiw & Apappo zijn deze bijna vergeten liederen vaak meditatief van aard, maar ze worden ook begeleid door de tonkori (luit) en de mondharp mukkuri. Kapiw & Apappo begonnen in 2012 met regelmatige optredens, waarmee ze al op festivals in heel Japan hebben opgetreden. De schoonheid van hun stemmen en de klank van hun instrumenten zijn doordrenkt van de ziel die zij van hun voorouders hebben geërfd.
In 2016 werd de documentaire Kapiw and Apappo – A Tale of Ainu Sisters (van Takayuki Sato) gemaakt over de twee zussen en hun muzikale werk, wat diepgaand inzicht biedt in deze weinig bekende cultuur en muziek. Nu komen de twee zussen voor het eerst naar Europa.
Emi Toko KAPIW : mukkuri (mondharp), zang
Fukiko Goukon APAPPO : tonkori (luit), mukkuri (mondharp), zang